Δίκαιο & Οικονομία

Το Δίκαιο είναι ένα Έργο Τέχνης που σμιλεύτηκε στις πλέον πολυτάραχες περιόδους της Ανθρώπινης Ιστορίας. Το εξαιρετικά απλό του περιεχόμενο – το οποίο ουσιαστικά αφορά τη ρύθμιση του συνόλου των πτυχών των ανθρωπίνων σχέσεων και δραστηριοτήτων – αποτέλεσε την πρώτη ύλη για μια μακρά σειρά μεθοδολογικών αναζητήσεων και φιλοσοφικών εμβαθύνσεων, την ίδια στιγμή που η αύρα του απλωνόταν και άγγιζε κάθε βήμα της Ιστορίας, πότε κρίνοντάς την και πότε προστατεύοντάς την. Το Δίκαιο είναι μια άλλη μορφή ζωής, είναι η εκδίκηση των Ιδεών και των παραγνωρισμένων περιπετειών τους.

Δεν είναι τυχαίο πως η φιλοσοφία του Δικαίου αποτελούσε πάντα το γόνιμο χώρο εκδήλωσης προσεισμικών ή μετασεισμικών δονήσεων κάθε μεγάλης Αλλαγής. Σαν κύμα με ξέφρενο μένος, η ανήσυχη διανόηση σφυροκοπούσε την καθημερινή πρακτική των κοινωνικών υποκειμένων, τη σκέψη τους, τη λογική τους, την ηθική τους. Έτσι, σταγόνα – σταγόνα, ανδρώθηκε μια “τυπική ηθική”. Επικυρωμένη θεσμικά, αποτέλεσε τη νομική ψυχονοητική συνισταμένη της Λειτουργίας του Συνόλου : Το Δίκαιο.

Όσο ο Χρόνος σημάδευε την Ιστορία με εμπειρίες και αναμνήσεις, η έννοια του Δικαίου εδραιωνόταν στη συνείδηση του Πεπερασμένου, του Τωρινού και του Μελλούμενου. Το Δίκαιο άπλωσε τα αόρατα δίχτυα του σε κάθε είδους σχέση ανάμεσα σε νοήμονες φορείς. Το Οικονομικό Πεδίο δεν θα μπορούσε να τύχει εξαίρεσης. Ο κλασσικός οικονομικός Λόγος, επικεντρώθηκε στην ανάλυση και την προάσπιση της απεξαρτημένης και αυτοδύναμης κίνησης της κάθε ξεχωριστής μονάδας που μετέχει της Αγοράς, ιχνογραφώντας έτσι την έντονη αναγκαιότητα για τη Γένεση ενός ρυθμιστικού πλαισίου προσδιορισμού των κανόνων του οικονομικού παιχνιδιού. Το Οικονομικό Δίκαιο δεν είχε ακόμη μορφοποιηθεί. Όμως τα χνάρια που οδήγησαν στην εμφάνιση του είχαν εμφανισθεί στο Ιστορικό Σκηνικό.

Σήμερα, το Δίκαιο έχει εισβάλει τόσο αποφασιστικά στο χώρο της οικονομικής δραστηριότητας, ώστε θα μπορούσε να ευδοκιμήσει ένας δημόσιος διάλογος γύρω από τη θεσμοθέτηση ενός είδους Οικονομικού Συντάγματος. Το θέμα, όμως, είναι κατά πόσον η έννοια του Δικαίου, όπως πρωτογενώς γίνεται αντιληπτή, μπορεί να συλλειτουργήσει αρμονικά και αποδοτικά με δεδομένες Αρχές της Οικονομίας της Αγοράς ; Αυτό είναι το κυρίαρχο πρόβλημα, δεδομένου του ότι ο κεντρικός οικονομικός σχεδιασμός έχει καταδικαστεί ιστορικά, αλλά και εάν ακόμη κάποιοι τον ξανάφερναν τεχνητά στη ζωή, θα αδυνατούσαν να τον εντάξουν λειτουργικά στην κοινωνία της πληροφορίας και της (δεδομένα) Ανοικτής Οικονομίας.

Μια πιθανή απάντηση έχει να κάνει με μια ανορθόδοξη, σχηματική σύλληψη της έννοιας του Δικαίου. Το Δίκαιο είναι κύκλος ή τετράγωνο ; Είναι, δηλαδή, μια δύναμη που από τη φύση της εγκλωβίζει την ανθρώπινη δραστηριότητα, ή λειτουργεί σαν ένας παντοδύναμος ανεξάρτητος παράγων, τον οποίο καλούμεθα να λάβουμε υπόψη μας ; Είναι το συνακόλουθο της ύπαρξης, ή μια διαδικασία απλής λογικής ;

Η πρώτη οπτική εμφανίζει το Δίκαιο σαν κάτι επόμενο και αναπόφευκτο. Άρα συνοδειπορούμενο με κάθε εικόνα που γεννάει τη Δράση των Κοινωνιών. Συνεπώς καταλήγουμε σε ένα σχήμα “λογικής” σύζευξης “Δικαίου – Αδίκου”: Το Άδικο αντικρίζει τον αντίπαλό του και το Δίκαιο κατανοεί πως το μόνο που μπορεί να προτάξει στους δρώντες είναι ένας Ηθικός και Παραδοσιακός Λόγος. Η Ιστορία ξετυλίγεται και οι δύο έννοιες το μόνο που πετυχαίνουν είναι να εικονογραφούν εντός του πλούσιου νοητικά χώρου τους, τη διαιώνιση ενός Αρχαίου Δράματος. Από τη μια ο Ετεοκλής και από την άλλη ο Πολυνείκης.

Η δεύτερη οπτική, θα μπορούσε να αποτελεί προέκταση της πρώτης : Το Δίκαιο υπάρχει και ακολουθεί τον Ιστορικό Βηματισμό, ξεκινώντας από τα Σπήλαια και με ενδιάμεσες στάσεις στην Αρχαία Ρώμη, στην κλασσική Αθήνα, στην Κωνσταντινούπολη, στο επαναστατημένο Παρίσι και στην Αγία Πετρούπολη, αφικνούνται στις ημέρες μας. Ακολουθεί και υπενθυμίζει. Δεν είναι όμως αναπότρεπτο. Το μόνο που δεδομένα επιτυγχάνει είναι μια Τελική Ισορροπία, μια αποφυγή της μονόπλευρης επικράτησης. Η δύναμή του εδράζεται στο Πνεύμα των ανθρώπων. Και στην Καρδιά τους βρίσκεται η αποδοχή του, ο ασπασμός του. Από τη μια η Αντιγόνη και από την άλλη η Ισμήνη.

Και στο τέλος ποια εκδοχή επικρατεί; Έχω την εντύπωση πως η ίδια η Ζωή (ή σε άλλη μετάφραση, η ίδια η Ιστορία) δίνει την απάντηση : Η Οικονομία προχωρά, το Δίκαιο ακολουθεί και επιβεβαιώνει τα χαραγμένα όρια. Υπό μια άλλη, πολύ πιο προωθημένη, ίσως αιρετική έννοια, την ύπαρξη του Δικαίου τίθεται εν αμφιβόλω, καθώς η άπειρη σχετικότητα της Οικονομίας της Αγοράς, δημιουργεί και παύει κανόνες με εξαιρετικά ταχείς ρυθμούς. Αυτό που εχθές αποτελούσε απαράβατο όρο του οικονομικού παίγνιου (κανονιστικά πλαίσια, υψηλή φορολογία στο κεφάλαιο), σήμερα μετατρέπεται απλώς σε μια αναγκαία δέσμευση για αλλαγή – και μάλιστα άμεση υπό συνθήκες. Απλούστερα : Το χθεσινό “δίκαιο” είναι το σημερινό “άδικο”. Και αυτή η εναλλαγή αποτελεί την πρώτη ύλη της Εξέλιξης. Φυσικά είναι αφελές να ισχυριστεί κάποιος πως μια σχεδιασμένη οικονομία θα χάριζε περισσότερο χώρο στην έννοια του Δικαίου. Τα πλείστα όσα παραδείγματα μας χάρισε η εποχή του Ψυχρού Πολέμου (από την κοντινή Ρουμανία έως τη μακρινή Καμπότζη) δίνουν εύγλωττες απαντήσεις και επιβεβαιώνουν την άποψη πως ο κεντρικός σχεδιασμός ταυτίζεται με την εξαΰλωση κάθε έννοιας Δικαίου.

Παρά το “συμπληρωματικό” του χαρακτήρα όμως, το Δίκαιο έχει δομήσει τη δική του, ξεχωριστή αυτοτελή φυσιογνωμία εντός της αρένας της Αγοράς. Στην εποχή που το μόριο δημιουργεί δύναμη μεγατόνων και το χάος σχηματοποιείται στα πεπερασμένα όρια μιας σειράς εξισώσεων, αυτή η ξεχωριστή φυσιογνωμία εισβάλει στη λειτουργία της Οικονομίας με τη μορφή ενός ψηφιακού εργαλείου που προσπαθεί να αγγίξει και να συνυπάρξει με κάθε ένα από τα χιλιάδες μικροκυκλώματα μιας τεράστιας υπολογιστικής μηχανής. Σκοπός του είναι η αυτόματη επαναφορά κάθε μικρο – σχηματισμού στις λειτουργικές προσταγές κάθε μακρο – σχηματισμού, προς χάρη του μέγα – συνόλου. Κάθε στιγμή, κάθε λεπτό, κάθε δευτερόλεπτο. Και ο χρόνος κυλάει. Το Δίκαιο υπάρχει και ρυθμίζει τα πάντα. Αλλά εάν κοπεί το ρεύμα…

Αναζήτηση Άρθρων
Βασική Κατηγορία
Yποκατηγορίες
Έτος
Αναζήτηση με Λέξη
ΕΣΠΑ Banner Αφίσα ESPA Banner