Το μήνυμα-μάθημα της πανδημίας για ετοιμότητα στην επόμενη κρίση
Ο σχεδιασμός σεναρίων και η μακροπρόθεσμη στρατηγική στο επίκεντρο των επιχειρήσεων
Η πανδημία και η οικονομική αβεβαιότητα που φέρνει σε όλους σχεδόν τους τομείς, ειδικά μετά το δεύτερο lockdown στην Ελλάδα, απαιτεί σχεδιασμό σεναρίων για τις αποφάσεις που θα καθορίσουν την πορεία στο μέλλον, μια διαδικασία που απαιτεί/καλλιεργεί δεξιότητες σε στελέχη του ιδιωτικού αλλά και του δημόσιου τομέα, της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και τους απλούς εργαζόμενους και πολίτες.
Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές προσεγγίσεις σχεδιασμού που τείνουν να υποθέτουν ένα πιθανό ή επιθυμητό αποτέλεσμα, ο σχεδιασμός σεναρίων (scenario planning) ενθαρρύνει τους ανθρώπους να «αγκαλιάσουν» την αβεβαιότητα και να φανταστούν εναλλακτικές πορείες για ένα τελικό σημείο ή πολλαπλά τελικά σημεία σε μια πορεία. Πρόκειται για τη μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από το στρατό, με παιχνίδια προσομοίωσης για τους υπεύθυνους χάραξης στρατηγικής. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει μπει για τα καλά στην επιχειρηματική πρακτική και σε περιόδους κρίσεων αναδεικνύεται σε εργαλείο για μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Εν μέσω πανδημίας αποκτά άλλη διάσταση καθώς για σενάρια δεν μιλούν πλέον μόνο αναλυτές, οίκοι αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας και οικονομολόγοι, αλλά και πολιτικοί και επιχειρηματίες από όλο το φάσμα της αγοράς.
Από την έναρξη της τρέχουσας κρίσης, η καθημερινή πρακτική και η εμπειρία έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για τις βιομηχανίες και τις επιχειρήσεις σε τομείς που είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στις επιπτώσεις της κρίσης και λαμβάνονται υπόψη στις κλασικές διαδικασίες σχεδιασμού. Τα νοσοκομεία χρησιμοποιούν scenario planning σε πραγματικό χρόνο για να προετοιμαστούν για διαφορετικά αποτελέσματα που σχετίζονται με προμηθευτές, εντατικές, εξοπλισμό, ικανότητα του προσωπικού κ.ο.κ. Οι επιχειρήσεις, από το λιανεμπόριο μέχρι τις εταιρείες courier, χρησιμοποιούν scenario planning για να αντεπεξέλθουν στις νέες καταναλωτικές ανάγκες και οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν scenario planning για να πλοηγηθούν στο νέο περιβάλλον αβεβαιότητας.
Πολλά στελέχη του δημόσιου τομέα και της τοπικής αυτοδιοίκησης που βλέπουν ότι δεν καλύπτονται από τις συμβατικές μεθόδους σχεδιασμού ανακαλύπτουν αξία στο scenario planning και το αξιοποιούν για να σχεδιάζουν ένα πιο βιώσιμο μέλλον για τις τοπικές κοινότητες.
Η ελληνική αγορά
Μιλώντας για την ελληνική αγορά, σημειώνουμε ενδεικτικά μια έκθεση της ΕΥ στα μέσα της χρονιάς βασισμένη στον αντίκτυπο της πανδημίας σε όρους Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ / Gross Value Added – GVA) και απασχόλησης, σε επιμέρους τομείς οικονομικής δραστηριότητας της χώρας. Μελέτησε τρία σενάρια, το αισιόδοξο όπου η οικονομία με όρους ΑΠΑ θα συρρικνωθεί κατά 7,1% και η απασχόληση κατά 3,1%, το βασικό με συρρίκνωση 9,5% και 4,1% αντίστοιχα και το απαισιόδοξο σενάριο με συρρίκνωση 12,5% και 5,4% αντίστοιχα. Φαίνεται να επιβεβαιώνεται το βασικό σενάριο, το οποίο είχε και τις περισσότερες πιθανότητες εξ αρχής (60% έναντι 20% για καθένα από τα άλλα δύο).
Σε σύγκριση με την οικονομική κρίση της περιόδου 2009-2016, οι τομείς της μεταποίησης, των υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης, της αγροτικής παραγωγής, καθώς και του real estate αναμένεται να πληγούν βαρύτερα εξαιτίας της πανδημίας. Αντίθετα, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, το εμπόριο, η υγεία, η εκπαίδευση και η δημόσια διοίκηση αναμένεται να επηρεασθούν συγκριτικά λιγότερο.
Οι καθοριστικοί παράγοντες
«Προετοιμασία για την επόμενη κρίση» είναι ίσως το πιο πολύτιμο μήνυμα που δίνει στην επιχειρηματική κοινότητα η τρέχουσα κρίση, αναδεικνύοντας την ανάγκη για διερεύνηση στο πλαίσιο του scenario planning των παραγόντων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις μακροπρόθεσμες προοπτικές των εταιρειών σε μια περίοδο ραγδαίων αλλαγών που θα διαμορφώσουν το περιβάλλον στη μετά Covid-19 εποχή.
Οι έκτακτες ανάγκες των επιχειρήσεων σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα ωθούν ορισμένες φορές στον εύκολο δρόμο της αναβολής των αποφάσεων που αφορούν τη μακροπρόθεσμη προοπτική τους, γεγονός που εγκυμονεί κινδύνους. Η πανδημία έχει επιδεινώσει αυτή την τάση, καθώς πολλές επιχειρήσεις κρύβουν κάτω από το χαλί τα θέματα μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας εστιάζοντας σχεδόν αποκλειστικά στην προσπάθεια που αφορά τη συνέχεια της επιχειρηματικής λειτουργίας. Η αβεβαιότητα στο οικονομικό περιβάλλον, όσο κλιμακώνεται η υγειονομική κρίση, είναι ένα σημαντικό εμπόδιο αλλά ταυτόχρονα η συγκυρία ευνοεί την άντληση δεδομένων και την ανάλυση πληροφοριών που ξεκλειδώνουν την κατανόηση μελλοντικών κινδύνων και ευκαιριών. Το Aon Insights Series (Λονδίνο) παρουσίασε πρόσφατα δέκα παράγοντες που θα έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στις επιχειρήσεις στις επόμενες δεκαετίες: δημογραφικό, αστικοποίηση, τεχνολογική εξάρτηση, πνευματική ιδιοκτησία (IP), ψηφιοποίηση, αλλαγή του κλίματος, αναδιαμόρφωση ενεργειακού μίγματος, υποδομές, επενδυτές συνταξιοδοτικών ταμείων και αυτόνομη οδήγηση. Η ανάλυση των πιθανών επιπτώσεων αυτών των τάσεων μπορεί να συνεισφέρει στη βιωσιμότητα ενός επιχειρηματικού σχεδίου.
Τα δημογραφικά στοιχεία
Ειδικότερα, τα δημογραφικά στοιχεία δείχνουν ότι έως το 2050 ο πληθυσμός της Νιγηρίας θα φτάσει τα 400 εκατομμύρια, που σημαίνει ότι θα ξεπεράσει σε πληθυσμό τις ΗΠΑ. Ο πληθυσμός της υποσαχάριας Αφρικής αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό περίπου 2,7%, δύο φορές πάνω από τον ρυθμό αύξησης του πληθυσμού της Νότιας Ασίας (1,2%) και της Λατινικής Αμερικής (0,9%). Αυτά τα στοιχεία προοιωνίζονται επιπτώσεις στις μεταναστευτικές ροές. Ως αποτέλεσμα, μια εταιρεία που παράγει κέρδη σήμερα στη Βόρεια Αμερική και στη Δυτική Ευρώπη θα πρέπει να προετοιμαστεί για να συνεχίσει να παράγει κέρδη και σε 20 με 50 χρόνια επενδύοντας σε χώρες όπου θα μετατοπιστεί η αγορά στο μέλλον.
Επίσης η αυξημένη αστικοποίηση είναι μια παγκόσμια τάση, καθώς ο πληθυσμός που ζει στις πόλεις αναμένεται να αυξηθεί πάνω από δέκα ποσοστιαίες μονάδες μέχρι το 2100 από τα επίπεδα του 55% που είναι σήμερα, ενώ ενδεικτικά είναι τα στοιχεία του ΟΗΕ για τις ανακατατάξεις σε σχέση με τις παγκόσμιες μεγαλουπόλεις. Ενώ οι πέντε μεγαλύτερες πόλεις το 2030 αναμένεται να είναι το Τόκιο, το Δελχί, η Σαγκάη, η Βομβάη και το Πεκίνο, έως το 2050 η κατάταξη αναμένεται να διαφοροποιηθεί αναδεικνύοντας στην κορυφή το Λάγκος της Νιγηρίας, την Κινσάσα του Κονγκό, το Νταρ ες Σαλάμ της Τανζανίας, το Μουμπάι και το Δελχί της Ινδίας. Αυτές οι τάσεις αναδύουν προκλήσεις σε μια σειρά από τομείς, όπως η διαχείριση των απορριμμάτων και η αντιμετώπιση της μετάδοσης ασθενειών.
Η ψηφιακή μετάβαση
Η πανδημία κατέδειξε την αυξανόμενη τάση εξάρτησης των επιχειρήσεων και της οικονομίας από την τεχνολογία. Στο νέο περιβάλλον δημιουργούνται απεριόριστες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, αλλά αναδύονται και κίνδυνοι γύρω από την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο – που στοιχίζει ετησίως περί τα 600 δισ. δολ., ποσό που προβλέπεται να διπλασιαστεί. Εξίσου σημαντική πρόκληση είναι και η προστασία των προσωπικών δεδομένων, όπως και η αξία των άυλων περιουσιακών στοιχείων.
Καθώς επιταχύνεται η ψηφιακή μετάβαση, με την αυτοματοποίηση και την τεχνητή νοημοσύνη να διεισδύουν με ταχείς ρυθμούς στη λειτουργία των επιχειρήσεων, ένα πλήθος πληροφοριών είναι διαθέσιμες στις επιχειρήσεις σε πραγματικό χρόνο τροφοδοτώντας τα εργαλεία πωλήσεων.
Η κλιματική αλλαγή
Αλλαγές στο οικονομικό περιβάλλον δρομολογεί και η κλιματική αλλαγή, που προκαλεί συχνότερες και πιο σοβαρές καταιγίδες, αυξημένες απειλές πλημμυρών σε παράκτιες περιοχές και κινδύνους πυρκαγιών. Ο άνθρακας και τα πλαστικά αποκτούν σημαντικό ρόλο στη συζήτηση για την κλιματική αλλαγή, ενώ το κόστος της μετάβασης σε πιο καθαρές μορφές ενέργειας σε συνδυασμό με την αυξανόμενη εξάρτηση από πηγές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και οι επενδύσεις σε υποδομές αλλάζουν άρδην το περιβάλλον απαιτώντας πολλές δεκάδες τρισεκατομμυρίων ευρώ σε όλο τον κόσμο. Είναι ένα τεράστιο ποσό για τις κυβερνήσεις οι οποίες είναι ήδη αντιμέτωπες με το υψηλό οικονομικό κόστος της πανδημίας. Στο πλαίσιο αυτό προωθούνται συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα προκειμένου να επιταχυνθούν επενδύσεις που θα αποτρέψουν τους κινδύνους.
Οι προσδοκίες των στελεχών
Εν μέσω των ιδιαίτερων συνθηκών που δημιουργεί η πανδημία, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τα στελέχη προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες. Η μηνιαία έρευνα, άλλωστε, της McKinsey για τον Οκτώβριο έδειξε ότι προβλέπουν βελτίωση της κατάστασης στην οικονομία. Ειδικότερα, αναφέρουν καλύτερες προοπτικές τόσο για την οικονομία όσο και για τις προοπτικές της εταιρείας τους συγκριτικά με τα ευρήματα της έρευνας του Σεπτεμβρίου. Οι προοπτικές συνεχίζουν να είναι καλύτερες στην Κίνα και χειρότερες στην Ευρώπη, που είναι η μοναδική περιοχή στην οποία οι ερωτηθέντες αναμένουν ότι είναι πιθανότερο οι οικονομικές συνθήκες των χωρών τους να επιδεινωθούν παρά να βελτιωθούν στο επόμενο διάστημα.
Η McKinsey πρότεινε εννέα σενάρια σχετικά με την εξέλιξη της κρίσης, με τα στελέχη να προκρίνουν στην τρέχουσα έρευνα το σενάριο το οποίο χαρακτηρίζεται από υποτροπή του ιού και μακροπρόθεσμη και άτολμη ανάπτυξη, σε σύγκριση με το σενάριο που ήταν δημοφιλέστερο στην έρευνα του Σεπτεμβρίου και το οποίο προέβλεπε συγκράτηση της εξάπλωσης του ιού με ζημία στον κλάδο και χαμηλότερο ρυθμό μακροπρόθεσμης ανάπτυξης.
Πηγή: Ναυτεμπορική
